МАЪРИФАТИ ОИЛАДОРИРО БОЯД БАЛАНД БАРДОШТ

Ҳукумати кишвар ба занону бонувон эҳтироми хоса зоҳир менамояд ва дар якчанд барномаи давлатӣ, стратегия ва консепсияҳо дурнамои фаъолияти занон ва нақши онҳоро дар мақоми роҳбарӣ, таҳкими давлатдорӣ, солимии ҷомеа ва пойдориву устувории оила таъкид намудааст. Мо ин сиёсатро дар оянда низ давом дода, занонро ҳамчун чароғи оила, неруи созандаи ҷомеа ва ҳимоятгару идомабахши беҳтарин анъанаҳои миллӣ дастгирӣ менамоем ва дар сохтору мақомоти давлатӣ сафи онҳоро бештар мегардонем. Бо вуҷуди дастгирӣ аз ҳуқуқу манфиатҳои занону ҷавонон дар ин самт проблемаҳои ҳалталаб ҳанӯз зиёданд. Аз ҷумла масъалаи пош хӯрдани оилаҳои ҷавон, ки шумораи онҳо сол ба сол зиёд мегардад, ташвишовар мебошад.
Ин нуктаро Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии худ ба Маҷлиси Олӣ ироа дошт ва вобаста ба муҳимии масъала пешниҳод намуд, ки соли 2015 Соли оила эълон карда шавад. Сарвари давлат дар ҷамъомади тантанавии бахшида ба Рӯзи Модар бо ёдоварӣ аз сабабҳои Соли оила эълон намудани соли 2015, аз ҷумла зикр кард: «Беназоратӣ, дуруст тарбия наёфтан, аз мактаб дур мондан, аз муҳити тарбияи хонавода ва ҷамъият берун шудан боис гардидааст, ки иддае аз наврасону ҷавонон ва занону духтарон ба амалҳои номатлуб даст зада, мақому манзалати оиларо паст мезананд».
Дар ҳалли мушкилоти мазкур, бешубҳа, оила нақши калидӣ бозида метавонад. Бесабаб нест, ки имрӯзҳо перомуни ин мавзӯи муҳим дар васоити ахбори омма матолиби зиёди таҳлилӣ бо пешниҳодҳои мушаххас нашр мешаванд. Ба фикри мо, яке аз масъалаҳои бисёр ҳассоси оила ва оиладорӣ камбизоатӣ аст. Ҳоло таъсири он ба тақдири оилаҳои ҷавон, интихоби ҳамсари оянда бармало ба чашм мерасад.
Ҳамагон шоҳиди ҳолем, ки падару модар дар ҷустуҷӯи арӯси муносиб ба чанд дар сар мехалонанд. Дар натиҷа, баъд аз интихоби арӯс як қатор масъалаҳои ҳалталаби дигар ба миён меоянд, ки дили волидон аз тӯю тамошо ҳам мемонад. Зеро ҷониби арӯс мехоҳад духтараш дар баробари соҳиби бахт гаштан, соҳиби тахт ҳам бошад. Пас аз хонадорӣ бе ранҷу азоб ба сар барад, хушрӯзу хуштолеъ бошад. Онҳо аслан фикр намекунанд, ки камиву костӣ ва ташвишу тараддуде, ки дар хонаи камбизоат ё нодоре ҳаст, дар оилаи бою бадавлат низ ҳаст. Мутаассифона, аксари нофаҳмиҳо маҳз аз ҳамин ҷо маншаъ мегиранд.
Гузашта аз ин, камбизоатӣ ва дасти кӯтоҳ сабаб мегардад, ки падару модарон духтари хоҳару бародар, амаку амакбача, тағою холаи худро келин кунанд ё духтарашонро ба писари онҳо диҳанд. Бо вуҷуди ба талаботи қонунгузории Тоҷикистон ҷавобгӯ набудани амалашон, баҳри рӯзгори ороми фарзандон якдигарро дастгирӣ менамоянд, аз камбудиҳо чашм мепӯшанд. Бехабар аз он ки шодӣ ва дилсӯзии хешони наздик оқибатҳои нохуб ҳам ба дунбол дорад. Ирсият ё хуни арӯсу домод, ки ба ҳамдигар мувофиқ афтод, кӯдакони носолим ва маъюб ба дунё меоянд. Меваи нуқсдори оилаҳои ҷавон на танҳо муносибати зану шавҳар, балки чандин нафари дигарро низ сард намуда, дар ниҳояти кор робитаҳои хешутабории ҷонибҳоро барҳам мезанад. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар аксари суханронӣ ва вохӯриву мулоқоти худ бо занон, ҷавонон, зиёиён, ходимони дин ва зимни сафарҳои корӣ ба минтақаҳои гуногуни кишвар дар ин хусус бо дилсӯзии зиёд таъкид месозанд, ки аз никоҳи хешутаборӣ худдорӣ кунанд ва дар фикри ояндаи ҷомеаи солим, оилаи солим ва насли солим бошанд.
Мо — кормандони мақомоти судӣ зимни баррасии парвандаҳои оилавӣ омилҳои зиёди пошхӯрии оилаҳои ҷавон, ҳатто калонсолонро ошкор месозем, ки аз надонистан ва ё дуруст дарк накардани меъёрҳои Кодекси оила, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ шаҳодат медиҳанд. Ҳангоми ҳалли баҳсҳои оилавӣ дар таҷрибаи судӣ ба мушоҳида гирифтаем, ки аксари оилаҳо бинобар паст будани маърифати оиладорӣ ва никоҳи бармаҳал вайрон мешаванд.
Соли 2010 бо татбиқи Барномаи ислоҳоти судӣ — ҳуқуқӣ дар Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои соҳавӣ тағйиру иловаҳо ворид гардида, дар Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва судҳои вилоятҳо, суди ВМКБ ва суди шаҳри Душанбе коллегияҳои судӣ оид ба парвандаҳои оилавӣ таъсис дода шуданд, ки ҳалли баҳсҳои оилавӣ, назири бекор кардани ақди никоҳ, тақсимоти қонунии молу мулки якҷояи зану шавҳар, муқаррар намудани ҳуқуқи падарӣ ва рӯёндани алимент, маскун намудан ба манзил ва аъзои оилаи молик эътироф намудан, инчунин дигар ҷиҳатҳои ҳуқуқии оила ба зиммаи онҳо вогузор гаштааст. Қонунгузории мамлакат, ҳамзамон тақозо менамояд, ки никоҳ бо майлу хоҳиши тарафайн, ихтиёрӣ ва бо иродаи издивоҷкунандагон баста шавад. Аммо таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки ҳоло ҳам зуҳуроти саркашӣ аз талаботи қонун ба чашм мерасад.
Тибқи муқаррароти қонунгузории оила вайрон намудани шартҳои никоҳ, маҷбуран ба никоҳ даровардан боиси беэътибор гаштани никоҳ мегардад. Вале ин талаботи қонун низ аз ҷониби шаҳрвандон риоя намешавад. Баъзе падару модарон фарзандони худро, ки ба ҳаёти мустақилона тайёр нестанд, бе розигии онҳо хонадор мекунанд. Дар ин маврид Эмомалӣ Раҳмон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар яке аз суханрониҳои худ гуфта буд, ки мутаассифона, баъзе падару модарон ба фарзандони худ масъалаҳои ҳаётӣ ва нозукиҳои зиндагиро намефаҳмонанд, ба ибораи Ибни Сино тадбири манзилро ёд надода, ҳамаи онро ба худи духтарон ҳавола мекунанд ва дар шуури онҳо ҳисси таҳаммулгароӣ ва сабурию пуртоқатиро ташаккул намедиҳанд. Дар натиҷа чунин духтарон бе тайёрии оилавӣ ба шавҳар мебароянд ва ба мушкилоти хонаводагӣ тоб наоварда, хонавайрон мешаванд.
Чӣ бояд кард? Ба назари мо, пеш аз ҳама, маърифати оиладориро бояд баланд бардошт. Аҳли ҷомеа, бахусус пирони таҷрибаандӯхтаву рӯзгордида, аҳли зиё, омӯзгорон ва доираҳои дигари ҷомеа бо мақсади омода кардани ҷавонон ба ҳаёти мустақилона, пешгирии пошхӯрии оилаҳо, никоҳи хешутаборӣ корҳои тарбиявию таблиғотиро дар байни аҳолӣ бояд васеъ ба роҳ монанд. Волидон бо ҳисси баланди масъулиятшиносӣ ба тарбияи фарзандони худ, беш аз ҳарвақта, эътибори ҷиддӣ диҳанд, маърифати оиладорӣ, маданияту одоби муошират омӯзонанд, то онҳо Тоҷикистони соҳибистиқлолро бо ақлу дониш, фарҳангу маърифат ва ҷаҳонбиниву ҷаҳоншиносии шоистаи худ зеби даврон гардонанд.

Бобозода Матлуба. Сардори шуъбаи умумии суди шахри Конибодом.